April 2019. Ons project De Maakfabriek loopt meteen al tegen vertraging op. De financiering is nog niet (helemaal) rond en...
Wat is De Maakfabriek (in het kort)
Omdat we zien dat er behoefte is, willen we in Museum Joure een experimenteerplek realiseren voor kinderen en jongeren, waar ze op ca. 16 middagen per jaar in de vakanties aan de slag kunnen. Idee is dat er iedere middag zo’n 5 ‘werkplaatsen’ zijn, waar de kinderen verschillende materialen en technieken – meestal met een link naar de collectie van het museum - kunnen uitproberen en daarmee eigen ontwerpen kunnen maken en realiseren. Centraal staat het zelf experimenteren, het aanklooien en de ruimte krijgen om zelf ideeën te ontwikkelen. Geen voorgekookte projecten die stap voor stap gevolgd moeten, maar ruimte voor fantasie, verbeelding en creativiteit. Museumdocenten kunnen ondersteunen bij de verschillende technieken, maar zijn er vooral ook om de kinderen te stimuleren hun eigen ideeën te realiseren.
Gedurende het projectjaar waarvoor we subsidie vragen, gaan we ca 15 verschillende werkplaatsen uitwerken, gereedschappen aanschaffen en ermee experimenteren. Ook willen we per werkplaats een filmpje realiseren, waarin we de relatie tussen werkplaats en de collectie toelichten (en met daarin ook een aantal veiligheidstips..). Via mailings met ouders, instagram, pinterest en evt. youtube willen we contact houden met de kinderen die meegedaan heben en ze stimuleren om te blijven maken, thuis, tijdens speciale verdiepingsmiddagen in het museum (waarvoor we nog een goede naam moeten bedenken) of via onze partners (bibliotheek, Toanhús, etc.). Na afloop van het projectjaar kan Museum Joure de verschillende werkplaatsen en verdiepingsmiddagen zonder aanvullende subsidie blijven aanbieden aan de kinderen.
Doelgroep van De Maakfabriek zijn kinderen en jongeren tot ca. 15 jaar die in de regio wonen of op vakantie zijn. Nadrukkelijk is het de bedoeling dat ook kinderen uit een minder kansrijke omgeving (bv. vluchtelingen-kinderen) meedoen. Insteek is dat De Maakfabriek kinderen en jongeren in de werkplaatsen laat kennis maken met ‘het maken’. Als ze echt geïnteresseerd zijn, willen wij hen doorverwijzen naar andere instellingen voor verdere verdieping.
Aanleiding voor De Maakfabriek
Museum Joure is hèt museum van ‘het maken’ in Noord-Nederland. In het museum kun je vier kerncollecties zien, die geworteld zijn in de Friese en Jouster samenleving: koffie & thee (en Douwe Egberts natuurlijk!), Friese klokken, metaal (edelsmeedwerk, koperslaan en kopergieten) en drukwerk. In het museum kun je als bezoeker ontdekken hoe de objecten uit deze collecties vroeger gemaakt werden. Look how it was made! Het bijzondere van Joure is dat je in het museum kunt zien hoe de producten vroeger werden gemaakt en dat de hedendaagse industrie/ambacht ook nog steeds in deze ‘vlecke’ aanwezig is. Zo vind je in Joure natuurlijk nog een fabriek van Douwe Egberts, maar ook een relatieringen-fabriek en een aantal ambachtelijke klokkenmakers.
Tijdens schoolvakanties in de afgelopen 1,5 jaar heeft Museum Joure regelmatig kinderactiviteiten georganiseerd, variërend van de klassieke museumeducatie in de vorm van speurtochten tot echte doe-activiteiten. We merken dat doe-activiteiten veel kinderen trekken, met name het soort activiteiten dat op scholen (en waarschijnlijk ook thuis) weinig meer gedaan wordt. Zo bleek een ‘sloop-workshop’ heel populair en is de workshop Typen en drukken ook een ‘topper’. Afgelopen herfstvakantie hebben wij een programma aangeboden onder de noemer ‘De Maakfabriek’ met een aantal doe-activiteiten, waaronder smelten & gieten en solderen. Tot onze verrassing waren deze activiteiten iedere keer heel goed bezocht, zijn er veel telefoontjes over binnen gekomen en waren er na de vakantie ook regelmatig vragen of De Maakfabriek herhaald kon worden. Met name activiteiten zoals het solderen blijken erg in trek te zijn. Kennelijk zijn er weinig plekken in de regio waar kinderen en jongeren op een laagdrempelige manier met dit type doe-activiteiten aan de slag kunnen. Een korte inventarisatie leert inderdaad dat er in Joure en omgeving geen plekken zijn waar kinderen kennis kunnen maken met dit soort ambachtelijke werk. Centra zoals De Jonge Onderzoekers in Groningen of de Ontdekfabriek in Eindhoven ontbreken in dit gebied. Met De Maakfabriek willen we dit gat opvullen, waarbij we de invulling samen met kinderen willen bepalen.
Doel
Met De Maakfabriek willen we kinderen en jongeren stimuleren om zelf aan de slag te gaan en te experimenteren met verschillende materialen en technieken. Geen voorgekauwd project maar juist alle ruimte om te ervaren hoe je materialen en technieken kunt gebruiken, op de 'normale' manier, maar juist ook anders. Waar je je fantasie en verbeeldingskracht kunt gebruiken. Een plek waar kinderen aan technieken kunnen proeven of zich een hele middag er in kunnen verliezen. Waar je een prachtig autonoom object kunt maken, een ambachtelijk gemaakt gebruiksvoorwerp of juist na een hele middag klooien kunt bedenken dat er geen eindresultaat is. En dat het proces belangrijker was dan het eindresultaat.
Doelgroep
De Maakfabriek is bedoeld voor àlle kinderen, jongens en meisjes, Fries of niet. In de praktijk richten we ons op kinderen die zo ongeveer op een afstand van maximaal een half uurtje rijden wonen (regio De Fryske Marren, Sneek) of hier op vakantie zijn. De schatting is dat wij gemiddeld ca. 40 kinderen per middag kunnen ontvangen. Tijdens de herfstvakantie 2018 hebben we met een activiteitenprogramma als De Maakfabriek geëxperimenteerd en toen bleek dat zo’n aantal realistisch is. We schatten in dat de ene helft tot het ‘vakantiebezoek’ behoort en eenmalig in het museum komt. We gaan ervan uit dat de andere helft van deze kinderen in de regio woont en tot het mogelijke herhaalbezoek behoort. Deze kinderen willen we stimuleren om zich verder te bekwamen in ‘het maken’, door vaker bij De Maakfabriek in het museum te komen of bijvoorbeeld door vervolgcursussen te doen bij It Toanhus of bij andere organisaties.
Hoewel we er geen onderzoek naar doen, merken we dat Museum Joure over het algemeen een redelijk breed publiek trekt, een mix van hoger en lager opgeleide bezoekers. Wat de kinderactiviteiten betreft, vermoeden we dat het met name kinderen zijn van hoger en middelbaar opgeleide ouders. Als Museum Joure zouden we voor deze activiteit ook kinderen uit minder kansrijke omgevingen willen trekken, bv. kinderen van arbeidsongeschikten, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en vluchtelingen. Ook voor hen zou de activiteit heel geschikt kunnen zijn, juist ook omdat het niet heel talige activiteiten zijn. We streven er naar dat tijdens iedere Maakfabriek een aantal kinderen uit deze specifieke doelgroepen aanwezig zijn (we denken aan ca. 10% van de kinderen). We hebben geen ervaring met het gericht betrekken van kinderen uit deze doelgroepen en zouden dit project willen gebruiken om hiermee te experimenteren. We willen daarbij samenwerken met Miks Welzijn en de Cultuurcoaches van de gemeente De Fryske Marren en gebruik maken van hun expertise.
Praktische werkwijze De Maakfabriek
Gedurende het projectjaar willen wij ca 15 verschillende 'werkplaatsen' uitwerken. Onder een werkplaats verstaan we een combinatie van een bepaalde techniek en/of materialen en gereedschappen waar de kinderen mee kunnen experimenteren. Daarvoor heb je natuurlijk een goed ingerichte locatie, materialen en gereedschappen nodig, maar ook museumdocenten/vrijwilligers die de techniek goed genoeg beheersen en die rekening kunnen houden met aspecten als veiligheid. Ook moet de activiteit geschikt zijn voor groepen (wisselende) kinderen. Voor het museum is het bovendien belangrijk dat de activiteit na het gesubsidieerde projectjaar ook kan blijven draaien en met bescheiden begeleiding kan worden aangeboden. Dat voorbereiden en uitwerken van werkplaatsen kost soms veel tijd. Als voorbeeld het kopergieten. Dat gebeurde vroeger in één van de panden waarin het museum nu gevestigd is en we hebben daarvan ook een uitgebreide collectie en expositie. Het leek ons interessant om met kinderen iets met deze techniek te doen en we hebben daar al een werkplaats voor uitgewerkt. Dat vergde nog wel wat aanpassingen. Het klassieke proces van koper gieten ging als volgt: in speciaal Brussels zand werd een mal gemaakt, het koper werd in een grote oven gesmolten en daarna met een gietlepel in de mal gegoten. Koper heeft echter een smelttemperatuur van bijna 1100 graden, veel te gevaarlijk dus. We hebben geëxperimenteerd met alternatieven, o.a. gieten met gips en met was. Uiteindelijk bleek het gieten met was goed te realiseren en voldoende veilig. Het mooie van het smelten van was is ook dat het dicht bij de oorspronkelijke techniek blijft, maar dat kinderen het ook zelf kunnen doen, i.v.m. de lage smelttemperatuur. Nu we de veiligheidsaspecten goed in de hand hebben, kunnen de kinderen zelf verder experimenteren. Dat blijken ze erg interessant te vinden, bv. door bijzondere gietvormen en het toevoegen van kleuren en andere materialen aan de was, etc. etc.
Op deze manier willen we dus nog 15 andere 'werkplaatsen' uitwerken. Tijdens de middagen dat we de Maakfabriek aanbieden, kiezen we dan 5 daarvan uit, zodat er ook steeds wat variatie is. De kinderen kunnen De Maakfabriek op verschillende manieren gebruiken. Ze kunnen aan alle werkplaatsen 'proeven' of zich langer op één of twee werkplaatsen storten. Dat zal afhangen van de interesses van het kind en of het al dan niet een herhaalbezoek is.
We gaan er vanuit dat de meeste kinderen in gezinsverband naar De Maakfabriek komen. Daar houden we bij de organisatie van De Maakfabriek ook rekening mee. Bij jongere kinderen gaan we ervan uit dat (groot)ouders aanwezig zijn. Oudere kinderen kunnen alleen in De Maakfabriek aan de slag.
De Maakfabriek verdieping
Kinderen en jongeren die gegrepen worden door 'het maken' willen we vooral stimuleren om daarmee aan de slag te blijven. Via Instagram, mailings (met de ouders), evt. pinterest, Youtube-filmpjes en Facebook willen we hen blijven betrekken, bv. met 'thuiswerktips', het delen van foto's van werkstukken en informatie over nieuwe activiteiten van De Maakfabriek, etc. Zo blijft De Maakfabriek levendig en niet een éénmalig iets.
Voor kinderen die echt interesse hebben, willen we in samenwerking met onze partners It Toanhus en de bibliotheek extra verdiepingsactiviteiten voor kleinere groepen (van ca. 12 kinderen) organiseren. We denken aan 6 tot 8 keer per jaar een verdiepingsactiviteit, bv. een technische verdieping (denk bv. aan gieten met tin i.p.v. met was, of het drukken op een echte drukpers), het combineren van verschillende technieken, het maken van een echt design-object of het uitnodigen van een kunstenaar die met de jongeren aan de slag gaat. Die activiteit kan in het museum plaats vinden, bij één van de partners of misschien bij een ambachtsman/-vrouw in de regio. Dit soort verdiepingsmiddagen zijn ook een manier om de kinderen/jongeren kennis te maken met het aanbod van de partners, waar op sommige vakgebieden meer specifieke cursusmogelijkheden zijn. Zo ontstaat een warme overdracht. Andere optie - die overigens meer maatwerk vraagt - is juist om kinderen/jongeren op het spoor van een ambacht te zetten en te koppelen aan een ambachtsman/-vrouw. Zo zien zij dat ook daar carriere-mogelijkheden zijn. Gedurende het projectjaar zullen we - inspelend op de interesses van de kinderen - het verdiepingstraject vormgeven.
Top down & bottum up
Omdat De Maakfabriek plaats vindt in Museum Joure vinden we het fijn als de werkplaatsen een relatie hebben met de collectie van Museum Joure. Deze collecties zijn het resultaat van vakmanschap en gebruik van klassieke technieken, zoals houtbewerken, metaal gieten, zilver smeden, uurwerk maken, electrotechniek, voedingsmiddelentechnologie, etc. etc. en bieden dus veel aanknopingspunten voor kinderen om 'te maken'.
Belangrijker dan strak vast houden aan de technieken en collecties van het museum is dat we aansluiten op de interesse van kinderen en jongeren. Nu doen we dat door een soort 'trial and error' toe te passen. We bieden een activiteit aan en ervaren dan in de praktijk of het aanslaat. Tijdens dit projectjaar willen we kinderen en jongeren meer betrekken bij het bedenken en selecteren van interessante werkplaatsen. We staan open voor allerlei opties. Zelf stellen we ons voor dat hedendaagse varianten van klassieke technieken voor kinderen interessant kunnen zijn. Voorbeelden zijn het maken van 3d-vormen op de klassieke methode (zandmallen maken & gieten) en op de hedendaagse methode (op de computer een ontwerp maken en 3D-printen). Een ander voorbeeld is een klassieke vorm van massacommunicatie (met klassieke drukpersen/stencilapparaten een boek/pamflet drukken) en een hedendaagse (filmen & vloggen).
Misschien denken kinderen en jongeren zelf wel heel anders over wat interessante werkplaatsen zijn. We willen hen daarom vragen om mee te denken. Dat willen we via twee wegen doen, ten eerste door samen te werken met het voortgezet onderwijs en scholieren bij wijze van schoolproject onderzoek te laten doen naar wat interessante werkplaatsen kunnen zijn, wat ze daar zouden willen leren en hoe zo'n werkplaats in de praktijk ingevuld zou moeten worden. En ten tweede door uit de bezoekers van de eerste Maakfabriek een klein meedenk-clubje te vragen van ca. 4 a 6 kinderen.
Korte introfilm bij iedere werkplaats
Wij willen bij iedere werkplaats een kort introductiefilmpje (1 a 2 minuten) laten maken, waarin we de techniek kort uitleggen, een aantal aandachtspunten qua veiligheid laten zien en (als het relevant is) de link tonen met tussen de activiteit van een bepaalde werkplaats en de collectie van Museum Joure. Om bij het voorbeeld van het kopergieten te blijven, daarbij zijn een paar tips over het mallen-maken noodzakelijk evenals waarschuwingen over hete was. En niet alle kinderen (en ouders) zullen de relatie leggen tussen de gegoten koperen producten in het museum en de werkplaats ‘Smelten & gieten’. Door de kinderen een kort Klokhuis-achtig filmpje te laten zien, eventueel met een aantal shots uit de filmarchieven, is die relatie wel meteen helder.
Organisatie van De Maakfabriek
Museum Joure wil ca. 16 keer per jaar De Maakfabriek organiseren, nl. in de voorjaars-, mei- en herfstvakantie 4 middagen in de week, in de zomerperiode gedurende twee maanden iedere week 2 middagen en in de kerstvakantie nog ca. 4 middagen. Daarnaast willen wij ca. 8 verdiepingsmiddagen organiseren.
Tijdens het opstartjaar, waarvoor wij subsidie aanvragen, is redelijk veel inzet van menskracht nodig, om de verschillende werkplaatsen uit te denken, er mee te experimenteren en om specifieke nieuwe technieken eigen te maken.
De uitvoering van De Maakfabriek komt in handen van twee a drie nieuw te werven museumdocenten en ons enthousiaste team educatievrijwilligers. Door steeds te zorgen voor een vaste kern van (betaalde) museumdocenten zorgen we voor stabiliteit en voldoende kennis hoe je kinderen kunt stimuleren om zelf lekker aan de slag te gaan. We werven specifiek museumdocenten die ervaring hebben met kinderen, maar die ook in staat zijn om de kinderen te stimuleren in hun creatieve proces. Ook kunnen de museumdocenten de eindverantwoordelijkheid dragen, iets wat vrijwilligers vaak lastig vinden.
De vrijwilligers kunnen specifieke kennis inbrengen (bv. van klassieke ambachten) of bv. ervaring opdoen met het werken met kinderen. We merken altijd dat er veel verschillende redenen voor mensen zijn om vrijwilliger te worden. Het team van museumdocenten en vrijwilligers begeleiden tijdens het opstartjaar en in de jaren daarna de activiteiten van De Maakfabriek.
Beeldend kunstenaar en museumeducator Vera Damhuis is de spin in het web wat betreft het ontwikkelen en uitdenken van de vijftien verschillende werkplaatsen. Zij is met name betrokken in de ontwikkel- en experimenteerfase en is de eerste keren bij het opstarten van een nieuwe werkplaats betrokken. Zij is zeer creatief en heeft jaren ervaring in het onderwijs, werkt als ZZP’er en wordt regelmatig door het museum ingeschakeld voor het ontwikkelen van nieuwe activiteiten.
Tijdens dit eerste jaar zullen er soms ook specialisten ingeschakeld worden, om de kennis van bepaalde (moderne) technieken/materialen in huis te halen. Een voorbeeld daarvan is 3D-printen en filmen&vloggen. Bij het museum de kennis hiervan nu onvoldoende. De bedoeling is dat de museumdocenten voldoende kennis van zaken krijgen om kinderen de basis van deze technieken bij te brengen. We gaan hierbij samenwerken met Kunstencentrum It Toanhus en de Bibliotheek, met de cultuurcoach in de gemeente De Fryske Marren, met de Museumfederatie en met Groen Doen, het netwerk voor duurzaamheidseducatie.
Voor de verdiepingsbijeenkomsten zetten we sowieso specialisten in. Dat kunnen docenten van één van onze partners zijn, beeldend kunstenaars of soms ook ambachtslieden. Steeds is er ook een museumdocent aanwezig, om te zorgen dat de bijeenkomst voldoende toegespitst is op kinderen/jongeren.
| aantal | activiteit | aantal deelnemers | aantal bezoekers |
|---|---|---|---|
| 16 | De Maakfabriek | 640 | n.v.t. |
| 6 | Verdiepingsbijeenkomst | 70 | n.v.t. |
Kosten
Financiële dekking
| FCP | 29 |
max 50 / 2 van 2 gestemd | |
| publiek | 48 |
max 50 / 95 gestemd | |
| totaal | 77 |
| 75 is gehaald! | |
Museum Joure betrekt de jongere generatie bij de oude ambachten, en neemt dat serieus. Met de Maakfabriek willen jullie nog een stapje verder gaan, en starten jullie een educatietraject op waarin kinderen en jongeren gestimuleerd worden om zelf aan de slag te gaan en te experimenteren met verschillende materialen en technieken. Daarbij krijgen de jongeren veel ruimte om zelf dingen uit te proberen. Ondanks de goede aanpassingen die jullie gedaan hebben aan het plan, vind ik de opzet nog steeds vrij incidenteel van karakter, waardoor de impact op de deelnemers nog niet goed zichtbaar wordt. Dat maakt dat ik nog wat kritisch tegen jullie plan aankijk. Toch denk ik dat er voldoende elementen zijn die aansluiten bij Jij Maakt Het Mee., ik vind de werkvorm zelf goed uitgewerkt, en het plan zit verder goed in elkaar. Voor de regio denk ik dat jullie een mooie functie kunnen vervullen. Als jullie nu zelf nog voldoende stemmen binnen halen, dan wens ik jullie veel succes met het project.
In de Maakfabriek wil Museum Joure kinderen en jongeren laten kennismaken met oude en nieuwe ambachtelijke technieken, met als basis de collectie van het museum, gesteund door (herhaal) vraag na ontwikkelde ‘pilot-fabriekjes’. Vrijheid geven in wat kinderen willen ontdekken en niet de hele planning dicht timmeren, is onzekerheid inbouwen in het project, maar door de inbedding in het museum verwacht ik dat dit goed opgepakt wordt. ‘Aanklooien’ en ‘experimenteren’ spreken mij wel aan in dit verband, te meer daar er een vervolg bedacht voor als de interesse bij een jonge deelnemer werkelijk gewekt is.
Om het ‘eenmalige knutselen’ te ontstijgen is de ‘verdieping’ toegevoegd. Daarin worden deelnemers uitgedaagd om terug te komen, zelf verder te gaan of een cursus te gaan volgen bij een partnerorganisatie. Deelname van kinderen in een minder kansrijke omgeving wordt opgepakt slimme samenwerking met welzijn en cultuurcoaches.
De begroting van het project is redelijk en sluitend en het project is naar verwachting uitvoerbaar zoals voorgesteld. Wel verwacht ik dat met name de verdieping nog veel werk zal kosten.Over het geheel heb ik vertrouwen dat dit project tot een mooi resultaat kan leiden voor kinderen in Joure en (verre) omgeving.
Dag Alexander,
Naar aanleiding van je opmerkingen hebben we het plan nog herzien. Het vraagt van ons om een stap verder vooruit te kijken dan we tot nog toe hadden gedaan, iets waar we wel een vage notie van hadden, maar nog niet uitgewerkt. Ik denk dat we nu een goede werkwijze hebben en onze relatie met onze partners ook veel duidelijker wordt.
Groet,
Iris Nutma
Beste Iris,
Fijn dat je je plan hebt aangescherpt. Waar ik wel nog vragen over heb, is de impact op de deelnemers. Dat is één van de belangrijke criteria van Jij Maakt Het Mee. Het is erg moeilijk om een grote impact te realiseren op de deelnemers, als de activiteit eenmalig is. Hoe zorg je ervoor dat het geen vrijblijvend 'knutselmiddagje' wordt, maar dat de deelnemers een ontwikkeling doormaken? Hoe zorg je voor continuiteit, opvolging en doorstroom? Op dit moment zie ik dat alleen bij het meedenkclubje van 4-6 kinderen. Om aansluiting te vinden bij Jij Maakt Het Mee zal je project bezien vanuit de deelnemer nog wel die slag van incidentele activiteit naar een uitgewerkt traject moeten maken.
Beste Alexander,
Je reactie op ons idee heeft ons wel geprikkeld om opnieuw naar het plan te kijken. Deed ons realiseren ons dat de focus op de praktische kant ten koste kan gaan van de ruimte die we juist aan kinderen willen bieden om te experimenteren en om zelf te onderzoeken, dat is juist de ontwikkeling die we de kinderen willen bieden en waardoor we kinderen ook meer aan ons binden. We hebben het plan nog een keer tegen het licht gehouden en juist dit idee van de 'vrijplaats' meer ruimte gegeven. Het idee van de doorstroming naar andere organisaties is nog niet heel concreet, mede omdat nog niet heel duidelijk is welke werkplaatsen we willen gaan aanbieden.
Kan jij nog een keer op deze aanpassingen reageren voordat we het in de 'beslis mee' fase indienen?
Groet, Iris
Beste Iris,
Welkom bij Jij Maakt Het Mee. De komende weken denk ik als adviseur van het fonds met je mee over je project en op welke onderdelen het eventueel aangescherpt kan worden om tot een kansrijke aanvraag te komen.
Jij Maakt Het Mee ondersteunt projecten die de actieve cultuurparticipatie in de vrije tijd op een vernieuwende manier stimuleren en daarbij samenwerken met andere organisaties.
Een aantal van die elementen is terug te vinden in je plan. Op een aantal punten heb ik nog wel vragen. Je plan lijkt erg vanuit jullie, de aanbieder, gedacht. Top-down noemen wij dat. Wij zien liever een bottom-up benadering, waarbij vanuit de deelnemers wordt gedacht. Wat zijn de behoeften van die kinderen? Hoe komen ze bij jullie terecht? Wat willen ze leren? Hoe gaan ze zich ontwikkelen? Hoe gaan jullie ze proberen aan je te binden, en hoe ga je het mooie streven om een doorstroom naar het kunstencentrum, de bibliotheek of andere organisaties te realiseren?
Daarover lees ik graag meer.
(FCP)