Met Kijk Overvecht gaan we samen met wijkbewoners ‘het onzichtbare’ van de wijk Overvecht zichtbaar maken door middel van fotografie. Het gaat om wijkbewoners die in een kwetsbare positie zitten en onder begeleiding van kunstenaars/fotografen hun eigen creativiteit ontdekken, een persoonlijke blik ontwikkelen en daarmee niet alleen het moois van Overvecht fotograferen maar ook zelf op een positieve manier zichtbaar worden. Bijzonder aan het project is dat we van meet af zorg- en welzijnsprofessionals meenemen in het traject. Zo zien zij niet alleen de impact die actieve kunstbeoefening heeft maar kunnen de foto’s die hun cliënten maken ook van meerwaarde zijn bij zorg en herstel.
De foto’s worden tentoongesteld in de wijk op drukbezochte locaties waardoor het project een groeiende bekendheid krijgt, en meer deelnemers en wijkinitiatieven aan zich weet te binden.
Met het project laten we zien welke positieve kracht er uitgaat van het creëren. Je ontwikkelt een nieuwe identiteit, de identiteit van ‘maker’. Dat is voor iedereen belangrijk maar zeker voor mensen die buiten het arbeidsproces staan en niet meer worden gezien. Om daarin een omslag teweeg te brengen organiseren we een netwerk dat we intensief betrekken bij het project. In dit netwerk betrekken we behalve zorgprofessionals ook vrijwilligers, stagiaires en culturele organisaties die we via trainingen bekend maken met de aanpak.
We sluiten af met een grote eindpresentatie waarbij alle deelnemers de resultaten van het project Kijk Overvecht tonen. Tijdens de eindpresentatie lichten we samen met de deelnemers onze werkwijze toe aan de wijkbewoners, zorg- en welzijnsorganisaties en andere partijen. Daarmee dragen we het belang van kunstbeoefening en de positieve impact die het heeft, over aan deze organisaties zodat zij hier vervolgens, met de creatieve partners in de wijk, verder aan kunnen bouwen.
Het project wordt uitgevoerd in twee jaar. Dit is de tijd die we nodig hebben om de bekendheid te vergroten in de wijk en een goed netwerk neer te zetten, voorwaarde voor een duurzaam resultaat.
Motivatie en achtergrond
Overvecht is een wijk in Utrecht waar veel sociale problemen samenkomen. De wijk staat bekend als de ongezondste wijk van Nederland; veel bewoners zijn chronisch ziek en kampen met eenzaamheid en financiële problemen. Tegelijkertijd heeft Overvecht ook veel moois te bieden; de wijk is ruim opgezet met veel groen en natuur en er bestaan bijzondere wijkinitiatieven waarin bewoners samenwerken om de wijk wat mooier en socialer te maken. Met het project Kijk Overvecht willen we het moois en de creatieve kracht van haar bewoners zichtbaar maken.
De Stichting Blauwlicht is met verschillende culturele projecten ruim 5 jaar actief in de wijk waarbij we ons vooral richten op mensen in een kwetsbare positie. Tijdens die projecten merken we de enorme positieve impact die het meedoen aan creatieve activiteiten heeft op de deelnemers; het plezier van het maken, verhaal kunnen doen en gezien worden. We vinden dat aandacht voor creativiteit en kunstbeoefening veel meer geïntegreerd kan worden binnen zorg en welzijn (er kan geen medicijn tegenop) en willen met dit project een voorbeeld zijn hoe je dat in een wijksetting kunt realiseren.
Een voorbeeld van onze activiteiten is de cursus In Beeld voor mensen met gezondheidsklachten, waarbij we fotografie als middel inzetten om weer actief te worden. De cursus is inmiddels tien keer uitgevoerd waardoor we veel expertise en ervaring hebben opgedaan met de doelgroep en goed bekend staan bij zorg- en welzijnsorganisaties in de wijk.
De deelnemers geven een hoge waardering aan de cursus. Enkele quotes:
‘Ik heb nog wel pijn maar door het fotograferen krijg ik ook weer meer energie’.
‘Door het fotograferen ben ik psychisch ‘ontwaakt’ heb naar aanleiding daarvan een begeleidingstraject bij de afdeling oncologie van het UMC aangevraagd’.
‘Ik ben mooie dingen in mijn omgeving gaan zien die me voorheen niet opvielen'.
Het is nu tijd voor het verder door ontwikkelen van onze aanpak en het nemen van een volgende stap met het project Kijk Overvecht. Die volgende stap is in gang gezet doordat wijkbewoners (ex-cursisten) bij ons kwamen met de vraag om een vervolg. Ze willen heel graag verder gaan met fotograferen, op een manier die rekening houdt met hun situatie. Door deel te nemen aan de cursus In Beeld hebben ze plezier gekregen in het fotograferen, fotograferen stimuleert om erop uit te gaan, nieuwe dingen te doen. Maar de ex-deelnemers geven ook aan dat het moeilijk is om dat in je eentje voort te zetten na de cursus, ze missen een kader en groep en de juiste begeleiding om zich in de fotografie verder te ontwikkelen. Zoals gezegd is het door de problematiek waarmee ze kampen moeilijk ofwel onmogelijk om aan regulier kunstaanbod mee te doen (ernstige fysieke/psychische beperkingen, geen geld). We zijn met een groep van tien inmiddels in gesprek over de opzet en hebben ook daarbij is ook sociaal makelaar Jeroen Ouwerkerk aanwezig.
Hoe ziet die volgende stap eruit?
a) Allereerst staat daarbij het creatieve proces van de deelnemers centraal. Fotografie is daarbij geen middel (zoals bij de cursus In Beeld) maar het doel; je wilt je ontwikkelen als fotograaf, je uit kunnen drukken via je camera. De rol van de kunstenaar/fotograaf is die van inspirator en begeleider; samen met de deelnemers wordt besloten hoe er gewerkt wordt en welke onderwerpen uit de eigen omgeving worden gekozen.
b) Opschalen en bundelen van foto-activiteiten om een groter bereik en meer kruisbestuivingen te stimuleren. De sociale en gezondheidsproblematiek in Overvecht is groot. Via de exposities, wijkinitiatieven en wijkorganisaties in het netwerk kunnen we een groeiende groep deelnemers bereiken en samenbrengen in een gemeenschappelijk project. Er zullen zo ook wijkbewoners enthousiast worden die zich vervolgens als vrijwilliger aan het project willen verbinden.
c) Een stevig netwerk opzetten rondom de foto-activiteiten. De zorgprofessionals bieden we trainingen aan zodat zij bekend worden met creatieve werkvormen, de impact ervan en op welke manier de foto’s van deelnemers in de begeleiding en consulten ingezet kunnen worden. Vrijwilligers en stagiaires worden geworven en getraind en de contacten met zorg- en welzijnsorganisaties worden uitgebreid en versterkt. Dat is een tijdrovend proces maar noodzakelijk voor een duurzaam resultaat. Deze integrale aanpak kan een voorbeeld zijn voor andere wijken en we zullen de resultaten dan ook op andere plekken bekend maken.
Doelgroep
We richten ons met name op wijkbewoners die vanwege een kwetsbare positie zelf de weg naar kunst en cultuur niet kunnen vinden. Het gaat om mensen die te maken hebben met allerlei problematiek; gezondheidsklachten en psychisch-sociale problemen, en die niet de financiële middelen hebben om gebruik te maken van het reguliere kunstaanbod. Door die problemen en afstand tot de arbeidsmarkt is er vaak sprake van een laag zelfbeeld. Van eerdere projecten weten we dat juist voor deze groep het meedoen met een fotoproject een enorm positief effect heeft. Je ontwikkelt nieuwe vaardigheden, je creëert en kunt jezelf en anderen verrassen met de resultaten die je daarmee bereikt. In combinatie met een expositie waarin je werk wordt vertoond geeft dit een boost aan het zelfvertrouwen.
Via ons netwerk in de wijk weten we deze groep te bereiken, daarbij schakelen we de huisartsenpraktijken, sociaal werk en niet te vergeten wijkbewoners in die al eerder mee hebben gedaan aan onze activiteiten. De foto’s die gemaakt worden kunnen zorgverleners vervolgens weer gebruiken tijdens begeleiding en consulten van de deelnemers. Bij de fotoactiviteiten gaat het vervolgens niet over de problematiek maar versterken we door het fotograferen, met veel aandacht voor de veiligheid in de groep, het zelfbeeld en de eigenwaarde. Wat je gemaakt hebt wordt gezien en je krijgt er waardering voor. Zoals gemeld beginnen we niet bij nul; er is een groep die liever vandaag dan morgen begint met het project.
(FCP)